Artiesten behoren ook tot de groep overlevers!
Onlangs kreeg een groep mensen uit Deventer landelijke aandacht voor hun probleem: zij werken keihard, mogen pas tegen hun 68ste met pensioen, maar komen onderaan de streep nauwelijks rond. Kortom: werkende armen.
Al in april 2017 constateerde de SER in een rapport waar wij ook aan mee werkten: dat artiesten ook tot deze groep gerekend mogen worden. De SER deed ook aanbevelingen om in deze situatie verbetering te brengen. Artiestenbelangen had gehoopt dat dit rapport een begin zou zijn van een verbetering van de situatie van artiesten. We zien echter nog nergens maatregelen die verbeteringen aankondigen, integendeel zouden wij willen zeggen.
Wat zijn de aanbevelingen van de SER
De SER heeft het over vier ‘oplossingsrichtingen’: verbetering van het verdienvermogen, scholing, inkomenszekerheid en een verbetering van de sociale dialoog. Zo zouden werknemers en zzp’ers in de culturele sector meer tegen zichzelf in bescherming moeten worden genomen. „In de culturele wereld zijn mensen zo gepassioneerd dat ze bereid zijn voor bijna niets te werken. Dat is nergens zo extreem”, zegt voorzitter Mariëtte Hamer van de SER. „Daardoor werkt de markt van vraag en aanbod niet goed. En moeten werkgevers, werknemers en overheden samen maatregelen treffen.”
Laten we deze 4 oplossingen eens onder loep nemen.
Sociale dialoog
Ik begin met de laatste aanbeveling, namelijk de verbetering van de sociale dialoog. De SER zegt dat cultuur enorme waarde heeft voor de samenleving. Mensen komen niet naar Nederland om de succesvolle hoogovens te bekijken, of zich eens te verlustigen aan de miljarden opbrengende olieraffinaderijen in Pernis. Dit besef dringt nog te weinig door. Cultuur wordt zelf ook tot een product op commerciële basis, waardoor diezelfde cultuur verschraald. Denk aan pantomime, dat inmiddels uit het cultuurstraatbeeld is verdwenen. Daarom moeten we als samenleving ook bereid zijn om cultuur voldoende te waarderen. In ieder geval zo dat de artiest van zijn kunst kan rondkomen en daar een fatsoenlijke boterham mee kan verdienen. Iedereen moet weten dat een artiest niet voor een paar tientjes per uur ingehuurd kan worden, omdat aan het “kunstje” vaak vele uren van voorbereiding en training vooraf gaat. Het kan dan eigenlijk ook niet zo zijn dat je in het concertgebouw speelt zonder daar een fatsoenlijke gage voor krijgen. Daar gaat een verkeerd signaal vanuit. Wij zouden graag zien dat er een benoemd percentage van de rijksbegroting naar cultuur zou gaan. Ooit is er € 250.000.000,- onttrokken uit het cultuurbudget, met de belofte dat dat bedrag in goede tijden weer terug zou komen.
Inkomenszekerheid
Artiesten verdienen zegt de SER inkomenszekerheid. Volgens ons zijn er twee manieren om deze inkomenszekerheid te bevorderen. Aan de ene kant het minimum-uur-tarief en aan de andere kant het basisinkomen. Ik besef dat een discussie over een basisinkomen voor artiesten heel wat voeten in de aarde heeft. Ik vind mijn aanknopingspunt echter bij het rapport van de SER: “De overheid moet toestaan dat in de culturele sector oplossingen worden toegelaten, zonder dat ze gevolgen hebben voor alle zzp-ers”. Wat betreft het minimum uurtarief hang het fruit wat ons betreft nog veel lager. De vakbonden geven ieder jaar een richtlijn uit voor wat een rechtvaardig uurtarief zou moeten zijn. Wat is er gemakkelijker dan die richtlijn bij wet vast te leggen.
Concurrentie op producten lijkt ons geen enkel bezwaar, maar een artiest is geen product. Een artiest heeft ook financiële verplichtingen, waar hij/zij maandelijks aan moet voldoen. Concurrentie is de artiest opgedrongen en is inmiddels in de hele ZZP-wereld een achterhaald begrip. Overal worden minimumtarieven gehanteerd. Waarom niet bij artiesten?
Scholing
Naar ons idee zijn artiestenopleidingen nu de plekken waar bepaalde artiesten een goede boterham verdienen, ten koste van de artiesten die zij moeten opleiden. Het zijn opleidingen zonder werkgarantie en niet aansluitend bij de praktijk. Het leidt op tot werkloosheid. Wij zien veel meer in een meester-gezel constructie, die door de overheid gemakkelijk gefinancierd kan worden en voorzien van een quotum. Het is op die manier een een-op-een vervangingssysteem. Nu zijn de opleidingen concurrenten van de afgestudeerde artiesten in de commerciële markt. Wij vinden dus dat het hele scholingssysteem wat artiesten aangaat op de schop moet. Wie artiest wil worden moet in de leer bij een gevestigde artiest en deze dan op den duur vervangen.
Verbetering verdienvermogen
Voor het vergroten van het verdienvermogen doet de SER 4 aanbevelingen.
Allereerst handhaving van het auteursrecht uit 1912. Wij willen niet alleen handhaving, maar ook aanpassing. Internet maakt het noodzakelijk om opnieuw te kijken naar het auteursrecht. Wij vonden hiervoor de Europese Commissie o.l.v. Neelie Kroes aan onze zijde, maar we horen er niets meer over. BUMA/STEMRA is in Nederland natuurlijk de aangewezen instantie om hierover ideeën te ontwikkelen.
Ten tweede het stimuleren van investeringen in de cultuursector, waar is die €250.000.000 gebleven?
Ten derde integraal beleid tussen de verschillende overheden, een loket voor alle aanvragen.
De aanbeveling die wij inbrachten werd destijds als niet haalbaar afgeschoten. Op deze plek zouden we toch willen pleiten om nog eens te kijken naar de werkkostenregeling voor bedrijven. Door de aanpassing in die wet wordt er niet meer geïnvesteerd door bedrijven in kunst en cultuur. Voor artiesten rampzalig. Ook voor die effecten zou een overheid oog moeten hebben.
Tot slot
De laatste aanbeveling die de SER doet is: “beveelt aan de sector aan om gezamenlijk – met brancheorganisaties, sociale partners en beroepsverenigingen – een landelijk platform te ontwikkelen ten behoeve van het verzamelen, bundelen en beschikbaar stellen van kennis over marktstimulering. De overheid kan daarin een faciliterende rol spelen. Dit platform zou ook nieuwe samenwerkingsverbanden voor zelfstandigen in de culturele en creatieve sector kunnen stimuleren en faciliteren.”
Laten wij als Stichting Artiesten Belangen (ABC) zo’n platvorm nu al hebben, met een meldpunt voor misstanden in de branche. Ook #metoo misstanden. Dat zorgt in ieder geval voor de broodnodige transparantie.
Namens ABC
Leon Lutterman