Regelmatig worden wij benaderd met vragen over incidentele optredens die door de opdrachtgever zijn geannuleerd. Mag dat zomaar en is de opdrachtgever nog tot enige betaling verplicht? Annulering heeft vaak vervelende gevolgen voor de band of de artiest: de gage dreigt de mist in te gaan, misschien zijn er al onkosten gemaakt en soms heb je andere opdrachten laten schieten. Het is dus goed te weten wat in Nederland je rechten zijn en wat je moet doen.
Er moet onderscheid worden gemaakt tussen twee situaties:
Mogelijkheid 1: er is contractueel iets afgesproken over annulering
De vraag of bij een opdracht tot het verzorgen van een incidenteel optreden door de opdrachtgever geannuleerd mag worden en of er dan nog wat vergoed moet worden, wordt in de eerste plaats geregeld door de gesloten overeenkomst. Het is slechts in bijzondere gevallen, waarin sprake is van een professionele opdrachtgever, mogelijk zijn wettelijk recht om te annuleren uit te sluiten of te beperken. Wel worden regelmatig in de overeenkomst de gevolgen geregeld van een annulering. In het standaardcontract “overeenkomst van opdracht” dat de Ntb adviseert voor musici met een zelfstandigheidsverklaring staat de volgende regeling opgenomen:
– opzegging 1 maand of korter voorafgaand aan het optreden: 100% van het afgesproken loon;
– opzegging tussen 1 en 3 maanden : 75%;
– opzegging tussen 3 en 5 maanden: 50%;
– opzegging langer dan 5 maanden vóór het optreden: 25 %.
Voor een opdracht die in een bepaalde periode moet worden volbracht en waar reeds mee is begonnen, geldt 100%. Wanneer nog niet met de uitvoering ervan is begonnen, gelden de eerder genoemde percentages. Daarnaast bepaalt dit contract dat, indien er ook schade is geleden, deze ook kan worden gevorderd.
Dezelfde regeling is opgenomen in de Ntb-standaardovereenkomsten waarbij Payroll wordt ingeschakeld voor de verloning. In de standaard sessie-overeenkomst hanteren we kortere termijnen. Van deze overeenkomsten kunnen Ntb-leden een voorbeeld-exemplaar bij ons opvragen of downloaden.
Mogelijkheid 2: er is niets afgesproken over annulering
Als er contractueel niets is afgesproken, geldt dat de opdrachtgever altijd gerechtigd is de opdracht te beëindigen. Indien een privé persoon dat doet, kan van hem alleen een vergoeding naar redelijkheid worden gevraagd voor het gederfde loon en de reeds gemaakte kosten. Van een beroepsmatig handelende persoon of organisatie kan daarnaast ook de eventueel geleden schade worden gevorderd.
Wat een “redelijke vergoeding voor gederfd loon” is, hangt af van de omstandigheden van het geval en valt niet met zekerheid te zeggen. Belangrijke elementen bij de beoordeling daarvan zijn: wat was de reden van de annulering (is die aan de opdrachtgever toe te rekenen?), hoe lang is de periode gelegen tussen het annuleren en het optreden (hoe langer, hoe minder aanleiding voor een hoog percentage van het loon) en wat is de lengte van de periode tussen het boeken van het optreden en de annulering (als deze termijn kort is, is er minder reden voor een hoog percentage). Indien alsnog op de gereserveerde dag(en) een optreden elders afgesproken kan worden onder dezelfde of gunstiger condities, is het verlangen van een vergoeding wellicht niet langer redelijk.
Verder zijn van belang de reeds door de band verrichte werkzaamheden of gemaakte kosten, die meestal gewoon betaald zullen moeten worden.
Overmacht
Soms zal een opdrachtgever een beroep op “overmacht” doen om aan zijn betalingsverplichtingen te ontsnappen. Van overmacht is sprake indien een overeengekomen prestatie niet kan worden verricht als gevolg van omstandigheden waaraan de “schuldenaar” (in dit geval de opdrachtgever) geen schuld heeft en die, naar hier levende opvattingen, ook niet kunnen worden geacht voor zijn rekening te komen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een nieuwe Golfoorlog of het plotseling overlijden van de koningin. Bij annulering wegens overmacht hoeft de overeengekomen prestatie niet verricht te worden en hoeft de opdrachtgever ook geen loon of schadevergoeding te betalen. Overmacht kan niet al te snel worden aangenomen. Soms wordt bijvoorbeeld op het laatste moment een huwelijk en het aansluitende feest met een muzikaal optreden afgeblazen, omdat de bruidegom zich lafhartig heeft bedacht. Dit komt voor rekening van het paar dat geen bruidspaar zal worden. Zo levert ook het overlijden van de opdrachtgever geen overmacht op. Deze omstandigheden worden geacht voor rekening van de opdrachtgever te komen, ook al merkt hij daar in het laatste voorbeeld weinig van. Men mag in deze gevallen meestal wel annuleren maar de betalingsverplichting blijft bestaan. De hoogte daarvan is afhankelijk van de hierboven bedoelde omstandigheden. In de genoemde twee verdrietige voorbeeldgevallen zou je, als opdrachtnemer, uit medelijden aanleiding kunnen zien af te zien van je vordering of deze kunnen matigen. Wat ook wel gebeurt, is dat het optreden wordt verzet naar een later, gelukkiger moment.
Nog een ander voorbeeld: tijdens een voorjaarsstorm in 2000 moest een groot aantal optredens in het hele land, op last van de overheid, door de opdrachtgever worden geannuleerd. In principe heb je dus als opdrachtnemer recht op loon en (als je zaken deed met een professionele opdrachtgever) op vergoeding van eventuele schade, tenzij sprake is van overmacht. Als het contract deze annuleringsgrond niet expliciet als overmacht bestempelt, moet (als de opdrachtgever je niet wil betalen) de vraag beantwoord worden of een dergelijke ongebruikelijk forse voorjaarsstorm naar geldende opvattingen overmacht oplevert. Dat is niet met zekerheid te zeggen. In Nederland is het regelmatig slecht weer en het is voor de opdrachtgever mogelijk dit risico te verzekeren of om een “slecht-weer-uitwijkpodium” achter de hand te hebben. Daarom is de Ntb van oordeel dat dit risico voor zijn rekening komt en niet op de artiest(en) moet worden afgewenteld. Dat wil dus zeggen: geen overmacht en dus recht op een vergoeding. Wat is nu de redelijke vergoeding waarop in dat geval recht bestaat? Als een regeling daarover niet in het contract is overeengekomen, lijkt een vergoeding van 100% van de overeengekomen gage op zijn plaats: de annulering vond zodanig kort vóór het optreden plaats dat het vinden van een vervangende schnabbel uitgesloten was. Het is echter niet zeker of een rechter er ook zo over zal denken. En omdat een goede verstandhouding met de opdrachtgever ook wat waard is, is het bij verschil van inzicht hierover verstandig om te proberen de zaak met een minnelijke regeling op te lossen.
Enige adviezen tot slot
In sommige overeenkomsten wordt aangegeven welke omstandigheden als overmacht worden aangemerkt. Daar moet je kritisch naar kijken vóórdat je tekent: voorvallen die normaliter geen overmacht opleveren, worden soms doodleuk ten nadele van de opdrachtnemer tot “overmacht” gebombardeerd. Dat is lang niet altijd redelijk.
Om allerlei onverkwikkelijke discussies over de hoogte en het recht op betaling van een annuleringsvergoeding te voorkomen, is het raadzaam een schriftelijke overeenkomst aan te gaan waarin een regeling, zoals hierboven onder “mogelijkheid 1” weergegeven, is opgenomen. Een schriftelijk contract is ook om andere redenen van het grootste belang: zonder dat zit je in geval van een geschil met de opdrachtgever bijna altijd met bewijsproblemen terwijl ook onze juristen daardoor meestal weinig voor je kunnen en zullen doen! Als de opdrachtgever geen standaardcontract heeft, is het verstandig dat jij er een kunt aanbieden!
Eén van de voordelen van het inschakelen van Payroll voor de verloning van je optreden is dat je geen last krijgt van betalingsproblemen als gevolg van annulering; of dit nu het gevolg was van overmacht of niet. Payroll garandeert je immers de 100% betaling van de overeengekomen gage, als het standaardcontract maar door de opdrachtgever is ondertekend.
Tenslotte nog een advies hoe te handelen als de opdrachtgever wil annuleren en je het daar niet mee eens bent. Schrijf hem dan zo spoedig mogelijk een (aangetekende) brief of fax waarin je dat zegt en waarin je om nakoming van de overeenkomst vraagt. Verklaar je bereid op te treden en stel hem, voor het geval hij de annulering wenst door te zetten, aansprakelijk voor de schade die je daardoor lijdt. Vanzelfsprekend moet je een kopie van dit bericht bewaren. Als hij dan toch nog annuleert, kun je een vergoeding van hem verlangen, waarbij bovenstaande leidraad hopelijk helpt om tot een akkoord te komen.
Natuurlijk is dit slechts een globale weergave van je rechten en mogelijkheden ingeval van annulering. Indien zich specifieke problemen mochten voordoen is het raadzaam altijd met een jurist contact op te nemen om de juridische positie te laten beoordelen en waar mogelijk te verstevigen.